Czy wiesz, że historia okularów sięga czasów starożytnych? Już w starożytnej Grecji używano narzędzi powiększających w postaci wklęsłych luster. Co ciekawe: w mitycznej Grecji popularne było kuliste naczynie wypełnione wodą, przez które mogliśmy oglądać rzeczywistość w powiększeniu.
Jestem jedną z osób, które od dziecka noszą okulary. Zmieniałam je co jakiś czas na przestrzeni lat, z połówek, na prostokątne, aż do tzw. typu Wayfarer, który ostatecznie zyskał moje największe zainteresowanie. Teraz dziwnym wydaje mi się fakt, że nigdy nie zadałam pytania: kto i kiedy wynalazł okulary - moje narzędzie pracy, a nawet przedmiot konieczny do życia. Przecież zawdzięczam mu tak wiele.
Krótka historia powstania okularów
Jak to często bywa i jak już podkreśliłam w pierwszym akapicie – wynalazek ma długą historię, za którą stoi wielu pomysłowych ludzi. Źródeł powstania pierwszych okularów można doszukiwać się już w starożytności. Nietrudno wyobrazić sobie pierwszych szamanów, mędrców i ówczesnych lekarzy, zastanawiających się, w jaki sposób pomóc ludziom, dotkniętym problemami z widzeniem.
Pierwsze przedmioty na kształt soczewki powstały w Egipcie w czasach starożytnych. Z kolei w „Historia Naturalis” Pliniusza czytamy, że rzymski cesarz Neron oglądał walki gladiatorów przez specjalnie wyszlifowany szmaragd. Również Chińczycy – około wieku X – używali kryształów, żeby lepiej widzieć. Takie rozwiązanie było wówczas bardzo popularne. Naturalnych przezroczystych kryształów używano do powiększania, wypolerowane natomiast służyły jako zwierciadła. Również w X wieku u Arabów pojawiły się pierwsze przyrządy, które można by nazwać okularami.
W późniejszym okresie w Europie z przezroczystego szkła wykonywano fragment kuli. Taką kulę umieszczano płaską stroną na karcie księgi i w ten sposób otrzymywano powiększone litery. Na jej określenie stosowano wiele podobnie brzmiących nazw: berillus, beryllus, berullus, berillum lub bericle. Nazewnictwo wynika z tego, że dawne okulary (a w zasadzie soczewki) wykonywano właśnie z berylu lub górskiego kryształu. W tamtym czasie jeszcze nie znano technik szlifowania szkła. Wszystko to zbliżało uczonych i mądrych do wynalazku okularów. Bo choć szkło pojawiło się około 3500 lat przed narodzinami Chrystusa w Egipcie, to, aby stworzono pierwsze okulary, musiało minąć jeszcze co najmniej kilka wieków.
Brakuje zapisków, które świadczyłyby o pojawieniu się czegoś, na wzór okularów w średniowiecznej Europie. Najwcześniejsze tropy wskazują na okolice 1200 roku i północne Włochy oraz Wielką Brytanię. To w pismach pochodzących z tamtego okresu wyraźnie zaznaczano używanie szkieł w celu poprawy widzenia, głównie jako pomocy w czytaniu. To były wspomniane już bericle.
W Europie pierwsze okulary korekcyjne wynaleziono w XIV wieku i początkowo były bardzo niedokładne. Wynalazek miał miejsce we Włoszech i przeszedł do historii pod nazwą Oglarios de vitro. Do wykonania pierwszych oprawek użyto drewna, rogów zwierząt, skórę i kości. Dawno, bo już w XV wieku zaczęto produkować okulary na większą skalę. Znane są zapiski datowane na lata 1462-1466, zawierające zamówienie na osiemdziesiąt par okularów – pierwszych okularów korekcyjnych do patrzenia w dal i z bliska. Do rosnącej popularności okularów z pewnością przyczynili się XV-wieczni skrybowie. Sprzyjało temu także wynalezienie druku i rozpowszechnienie książek na większą skalę.
W XVIII wieku Benjamin Franklin, znany polityk i uczony, zaproponował światu okulary dwuogniskowe. Miały stanowić one odpowiedź na pytania o to, jak jednym produktem spełnić oczekiwania i potrzeby osób, które są dalekowidzami, ale pracują na co dzień z tekstem. Wynalazek Franklina pozwolił więc na stosowanie tylko jednej pary okularów i wyraźne widzenie w każdej sytuacji. Z czasem dawne okulary zaczęły przybierać formę coraz bardziej podobną do tej, którą znamy obecnie. Więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule: Scissor-glasses, monokl, binokle i lorgnon – dawne okulary.
Historia pierwszych okularów przeciwsłonecznych
Pierwsze okulary przeciwsłoneczne wynaleziono w Chinach w XII wieku. Miały postać płaskich, przydymionych płytek kwarcu. Nie pełniły one funkcji korekcyjnej. Początkowo używane przez chińskich sędziów wcale nie miały też chronić ich oczu przed słońcem, a jedynie maskować ich reakcje na przebieg procesu.
W Europie pierwsze okulary przeciwsłoneczne pojawiły się w 1752 roku. Wprowadził je James Ayscough, angielski optyk, projektant i producent instrumentów naukowych. Działo się to w wiktoriańskiej Anglii, w czasach, w których panoszył się syfilis. Pierwsze okulary przeciwsłoneczne służyły więc osobom, które cierpiały właśnie na tę chorobę. Przynosiły ulgę w światłowstręcie i stanowiły oparcie dla protezy nosa zakładanej, by ukryć skutki syfilisu.
Zaćma znana już w starożytności
Co ciekawe, istnieją świadectwa na to, że już starożytności pojawiły się pierwsze nauki leczenia oczu. Co więcej, mamy dowody na to, że już wtedy dokonywano zabiegów usuwania zaćmy. Zaćma, czyli katarakta oznacza „wodospad” (z języka greckiego). W Starożytności panowało bowiem dziwne przekonanie, że chorobę powoduje spływająca z mózgu biała ciecz, która zalewa oko. Trochę przerażające, prawda?
Leonardo da Vinci i soczewki kontaktowe
Na koniec warto dodać kilka słów na temat historii soczewek kontaktowych. Już w 1508 roku Leonardo da Vinci zastanawiał się, czy jest możliwe skorygowanie wady wzroku przy pomocy soczewki zakładanej bezpośrednio na powierzchnię oka. Na prawdziwy przełom trzeba było jeszcze chwilę poczekać. W roku 1887 Friedrich Anton Muller na zlecenie lekarza wykonał soczewkę korekcyjną, którą zaaplikowano choremu na zaćmę. Wynalazek zakończył się sukcesem – pacjent korzystał z niej aż do swojej śmierci w 1907 roku.
